Is het ooit in je opgekomen toen je weer zat te vechten met je eigen karaktertrekken, nadat je vriendin, vriend of baas je weer eens verweten hebben dat je ook niets afmaakt, je weer te laat bent, of dat je permanent ruzie zoekt, dat het misschien niet je karakter is, die al deze problemen veroorzaak waar je dagelijks tegen aan loopt, maar dat je hersenen niet optimaal werken? Veel volwassenen komen pas laat, of nooit achter dat ADHD de oorzaak zou kunnen zijn voor heel veel problemen waar ze tegen aanlopen. ADHD bij volwassenen is een onderbelicht onderwerp. Op een rare manier gaan we daarvan uit dat ADHD na de pubertijd verdwenen is. Zien we het als ists waar kinderen mee te maken hebben, maar waar je later uitgroeit.
Psychiaters gaan ervan uit dat ADHD bij volwassenen compleet onder gediagnosticeerd is, omdat de criteria aan hand waarvan ADHD gediagnosticeerd wordt, voor kinderen is aangemaakt.
Volwassenen wiebelen niet met de stoel, zijn minder hyperactief en hebben voldoende sociale vaardigheden om het beter te verbloemen/c.q. daarmee om te gaan (1).
In die zin klopt het, je bent erover heen gegroeid. Je kunt daarmee omgaan, niemand heeft er last van, waar hebben we het over? Toch laat AD(H)D vaak duidelijk zichtbare sporen achter in iemands leven.
Hoe ADHD en ADD je leven behoorlijk op de kop kunnen zetten
ADHD kan je goed te pas komen in je carrière. Stel je hebt je passie gevonden dan kan het super zijn dat jij onvermoeibaar lijkt en maar door kunt gaan, dat je overfocused aan taken kan werken. (7) Ook in crisis en stresssituaties (beurs, defensie, brandweer, journalist) kan het zo zijn dat iemand die juist scherp is als de druk hoog genoegd is, hier op zijn allerbest functioneert. ADHD kan een sterkte zijn afhankelijk van of je het erkend en gebruikt. Als de juiste vorm van ADHD met de juiste omgeving matcht dan kan het een voordeel opleveren .
ADHD of nog preciezer de verschillenden vormen van ADHD en ADD kunnen je echter ook behoorlijk in de weg staan. (meer over welke vormen van ADHD er zijn lees je hier) Het frustrerende is, je weet het vaak niet eens. Je doet je best. Maar wat je ook doet, het lukt niet. Het lukt bijvoorbeeld niet om op tijd te komen, elke keer weer. Iedereen ziet het al van ver aankomen als jij als laatste op het schoolplein aankomt om je kind op te halen, tegelijkertijd je sleutels kwijt bent en vergeten bent je afspraak bij de tandarts af te zeggen.
ADHD kan ook de oorzaak zijn als het maar niet lukt om je project, of de opleiding af te maken, waar je met zoveel inzet aan bent begonnen. Je had ideeën voor 10, je bent alvast aan alle hoeken tegelijkertijd begonnen, maar wat blijft, is chaos en half afgemaakte taken. Gelukkig ben je snel afgeleid en begin je aan het volgende. Met het gevolg dat op ten duur de mensen links en rechts van je wel doorgaan, hun studie afmaken, een carrierstap maken, maar bij jouw wil het maar niet lukken.
Ook thuis zijn niet zo blij mee, je krijgt verwijten dat je de afspraken weer niet bent nagekomen, dat het jouw beurt was om de kinderen te halen, dat je had toegezegd dat je die belangrijke gezamenlijke afspraak echt niet zou vergeten. Vaak trek je een spoor van chaos achter je aan, dat op ten duur niemand gewild is voor je op te ruimen.
Misschien is het ook zo dat je regelmatig ruzie zoekt, dat je boos wordt, stennis maakt om niets, licht ontvlambaar bent. Dat maakt relaties niet makkelijk. Die gaan ook regelmatig mis terwijl je dacht dit keer gaat het zeker goed. De partners wisselen, de problemen herhalen zich, de oorzaak blijft onduidelijk.
De een springt van een idee naar de volgende waarbij het de partners, familie, vrienden vaak begint te duizelen, de ander houdt juist vast aan zijn ideeën, kan niet makkelijk schakelen en komt daardoor zo rigide over op zijn omgeving, dat die ook af en toe gek van wordt. Weer een ander blijft hangen in lusteloosheid, heeft permanent negatieve gedachten, schuldgevoelens en trekt zich zelf terug ook hier wordt de omgeving op ten duur wanhopig, omdat er geen uitweg blijkt te zijn.
Maar omdat je zelf midden in zit en het ook zo wisselende patronen kunnen zijn (dingen die absoluut perfect gaan terwijl andere zaken die je aanpakt niet een de ondergrens van acceptabel bereiken) heb je het zelf niet door. De automatische reactie (bijvoorbeeld: ik zeg in ieder geval “nee” maakt niet uit wat de vraag is) komt vaak zo snel in je op, dat je niet een tijd hebt om jezelf te observeren of te remmen.
Uiteindelijk kan de ophoping van kansen die je gemist hebt, van verbroken relaties, of van problemen, zoals niet kunnen stoppen met eten, met alcohol, of aan je telefoon zitten maken dat je gefrustreerd raakt. Weer niet gelukt.
Het kan echter zo zijn dat dit allemaal niet je karakter is, wat jij en je omgeving misschien altijd gedacht hebben, maar dat ADHD je parten speelt. Bij ADHD is het zo dat juist op het moment dat je echt je best doet, alles minder gaat en de doorbloeding/activatie van de frontale kwab slechter is dan in ruststand. Dit is een disfunctie in je hersenen die niets met je echt karakter te maken heeft. Een gebied in je hersenen dat over, of juist onder actief is, dat maakt dat je anders reageert, dan je zelf zou willen.
Wat zeggen de getallen over ADHD bij volwassenen
Als je de getallen leest is het onbegrijpelijk dat er zo weinig over ADHD ADD bij volwassenen gepraat wordt. 2-5% van de volwassenen hebben ADHD of AD(H)D achtige klachten. Ondanks dat we het als “kinderziekte” zien heeft 70- 85% van de kinderen met AD(H)D ook als ze volwassen zijn nog altijd ADHD. Dat is veel!
Omgekeerd is het ook zo dat maar 25% van de volwassenen, die met AD(H)D gediagnosticeerd zijn, ook als kind met ADHD gediagnosticeerd zijn. Of ADHD bij deze volwassenen gewoon niet geconstateerd is toen ze jong waren, of dat er ook zoiets bestaat als ADHD dat start op late leeftijd (late onset ADHD) daarover zijn de onderzoekers het niet eens (2). Over het algemeen wordt het toch gezien als verkeerde/gemiste diagnose in de jeugd (3). Ook zijn er zijn wel factoren die tot een ADHD diagnose op latere leeftijd kunnen leiden, zoals een hersenschudding (4), of psychische of emotionele mishandeling, trauma’s in de vroege kinderjaren (5) die kunnen bijdragen aan symptomen die lijken op ADHD, omdat ze ook dezelfde hersengebieden beïnvloeden (6).
Welke risico’s brengt ADHD met zich mee?
Problemen in/met relaties.
Onderzoek dat gekeken heeft naar tevredenheid in relaties van volwassenen met ADHD (9), heeft laten zien dat mensen met ADHD vaker relatieproblemen hebben. Scheidingen komen in deze groep dan ook vaker voor (28% ADHD vs.15% controlegroep) (10). Het regelmatig dingen vergeten (de trouwdag), mentaal afwezig zijn, impulsief zijn, slechte omgang met geld, of verantwoordelijkheden, het alles of niets, of het verslavingsgedrag laten dus blijkbaar zijn sporen achter.
Problemen op het werk
Leren of continuïteit van kwaliteit op het werk leveren kan moeilijk zijn als je je niet kunt concentreren, of de motivatie opbrengen om je door saaie hoofdstukken heen te bijten (11). Bij mensen met ADHD is de kans dat ze school niet afmaken dan ook groter (83% ADHD vs. 93% controlegroep). Ook wisselen vaker van baan, hebben meer moeite met de carrière het werk.(8)
Problemen met gezondheid
Niet alleen de emotionele schade van de gemiste kansen kan een gevolg zijn van ADHD. Dat de hersenen niet optimaal werken kan ook behoorlijke gevolgen voor de gezondheid met zich mee brengen.
Volgens dit onderzoek dat onder jongens/mannen is uitgevoerd leidt ADHD tot het maken van een hele reeks slechte keuzes en dat beïnvloed je gezondheid op alle vlakken. Het met mate consumeren van alcohol, stoppen met roken, regelmatig bewegen en gezonde voeding zijn allemaal afhankelijk van een sterke motivatie en doorzettingsvermogen en dat zit dus vaak juist niet goed bij ADHD. Zij gaan zelfs zover dat ADHD, door verkeerde keuzes zou kunnen leiden tot een 12 jaar kortere levensverwachting (12).
Het niet optimaal functioneren van de prefrontale cortex, laat de zelfcontrole over je gedrag verzwakken. Naast de bovengenoemde gezonde beslissingen die je minder makkelijk neemt kan het je ook veel gevoeliger maken voor verslavingen. Videogames (zoals in dit artikel dopamine kick van games toegelicht), telefoons, alcohol, eten of drugs zijn veel moeilijker te weerstaan, als het gedeelte in je hersenen dat voor zelfcorrectie zorgt niet functioneert. Mensen met ADHD hebben dan ook een veel grotere kans om met justitie in aanraking te komen (37% ADHD vs. 18% controlegroep). Het niet kunnen nemen van goede beslissingen speelt ook hier mee.
Ook is de kans op ongelukken, door het nemen van te veel risico, veel groter. “Thrill seeking” helpt je hersenen om eindelijk voldoende dopamine aan te maken en werkt zo als een soort zelfmedicatie van je brein. Het deel van de hersenen dat de risico’s af zou moeten wegen slaapt en zo ga je ongehinderd door. Bijvoorbeeld met veel te hard rijden.
Heb jij het vermoeden dat je ADHD hebt?
Dit inzicht kan je enorme opluchting brengen en zichtbaar maken waar je dagelijks mee moet vechten. Misschien zie je nu hoeveel energie en frustratie het je gekost moet hebben.
Een waarschuwing hierbij, je hersenen zijn geneigd om het op ten duur ook als goed excuus te gebruiken. En plotseling hoor je jezelf zeggen “Het zit in mijn hersenen, ik kan er niets aan doen.” Je hebt al het handicap dat het vaak niet zo goed zit met motivatie opbrengen voor dingen die je niet echt wilt (een typisch kenmerk van ADHD). De linker hersenhelft, die actiever is dan de rechter bij ADHD houdt niet van verandering en is juist heel goed in redenen verzinnen waarom het goed is zoals het is.
Het moet echter geen excuus zijn maar juist een enorme kans. En hier begint het ingewikkelde gedeelte, namelijk iets aan doen.
Wat kun je doen als je ADHD hebt?
Alvorens je een afweging maakt is het goed om te weten dat ADHD geen ziekte is. ADHD beschrijft, zoals het nu gediagnosticeerd wordt, een verzameling symptomen en gedragsproblemen/afwijkingen. Echte markers in het bloed, of afwijkingen op gewone MRI scans zijn niet te zien.
Bestudeer je echter het onderzoek dat mensen als Daniel Amen, William Walsch, Kurt Woeller of Robert Melillo op dit gebied gedaan hebben, zul je leren dat achter de symptomen een hele reeks aan afwijkingen schuilt (tekort aan aminozuren en bepaalde vitamines/ mineralen, een slechte doorbloeding van de hersenen een sensibiliteit voor bepaalde voedingsmiddelen, een afwijkende darmflora een niet optimaal functionerende nervus vagus een uitputting van bepaalde stoffen in je lichaam een disbalans in de ontwikkeling van linker en rechter hersenhelft). Dat maakt ADHD tot een complexe knoop die mijns inziens laag voor laag opgelost zou moeten worden.
Stappen om ADHD aan te pakken:
- Leer de symptomen herkennen.
- Verzamel informatie (leer bijvoorbeeld meer over de verschillende types van ADHD).
- Zoek ondersteuning (maar denk goed na wie je het verteld) Het helpt als er iemand is die je steunt, blijft herinneren, niet explodeert als je weer iets bent vergeten die ook bereid is zich aan te passen, aan ander voeding bijvoorbeeld, of het voorkomen van triggers.
- Kijk welke aanpak bij je past. Wil ik een officiële diagnose, wil ik medicatie, gedragstherapie, neurofeedback, of wil je aan de basis beginnen en de chemische disbalans met voeding en supplementen weer op orde krijgen. (mer informatie welke voeding een trigger is bij ADHD vindt je hier) Elke aanpak vraagt andere inzet.
Je hebt nu de keuze om ondanks dat je hersenen niet altijd meewerken de regie weer in eigen handen te nemen. Wil je alvast beginnen houdt dan je voeding en je stemming een week nauwkeurig bij. Zo krijg je langzaam inzicht in een eventuele samenhang tussen wat je eet en je gedrag.
Even alvast online testen:
Kan bijvoorbeeld hier: ADHD Self-Test for Adults
Bronnen:
1. The structure of adult ADHD. (2017) Adler LA, et al. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28211596
2. Annual Research Review: Does late-onset attention-deficit/hyperactivity disorder exist? (2019)Asherson P, Agnew-Blais J. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30843223
3. Investigating late-onset ADHD: a population cohort investigation. (2018)Cooper M https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29683192
4. Mild Traumatic Brain Injury and Attention-Deficit Hyperactivity Disorder in Young Student Athletes (2016) J. Biederman https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4626306/
5. Trauma, Kids, and ADHD: Is There a Link? https://www.webmd.com/add-adhd/childhood-adhd/adhd-traumatic-childhood-stress#1
6. Why Do Brain Injuries Look Like ADHD? (2015) L. Maucieri https://www.psychologytoday.com/us/blog/the-distracted-couple/201510/why-do-brain-injuries-look-adhd
7. ‘People with ADHD can be incredibly valuable at work’ (03_2018) D. Lavelle https://www.theguardian.com/society/2018/mar/18/people-with-adhd-incredibly-valuable-at-work-diagnosis-support
8. Your Attention Please: The Social and Economic Impact of ADHD (2018) S. Vibert https://demosuk.wpengine.com/wp-content/uploads/2018/02/Your-Attention-Please-the-social-and-economic-impact-of-ADHD-.pdf
9. ADHD symptoms in healthy adults are associated with stressful life events and negative memory bias (2017) Vrijsen JN et al. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5973996/
10. The Impact of Persisting Hyperactivity on Social Relationships (2014) Moyá J, et al. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3867339/
11. Functional impairments in adults with self-reports of diagnosed ADHD: A controlled study of 1001 adults in the community. (2006) Biederman J et al. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16669717
12. New Research Suggests Untreated ADHD Reduces Life Expectancy by Young Adulthood —Treatment May Help to Address the Problem (2018) CHADD, Russell A. Barkley https://www.businesswire.com/news/home/20190108006061/en/