Heb je je al eens afgevraagd hoe het komt dat ADHD plotseling zo present is. Hoe het kan dat wij allemaal iemand kennen die erdoor geraakt is, of heb jezelf ermee te maken? Hoe komt het dat leerproblemen, concentratieproblemen en problemen met sociaal gedrag op scholen en bij studenten veel normaler zijn geworden. Of heb je je zorgen gemaakt over de stempels die iedereen vrij snel opgedrukt wordt. Tijd om erin te duiken, in de gezondheid van ons brein en meer te leren over de 7 vormen van ADHD ADD en verder te gaan dan de algemene kennis.
“De ziekte kennen is een hele stap tot genezing” (M.T. Cicero)
ADHD in Nederland:
Er zijn niet al te veel betrouwbare cijfers bekend over hoeveel mensen in Nederland ADD (attention deficit disorder) of ADHD (attention deficit hyperactivity disorder) hebben. Het meest recente bevolkingsonderzoek m.b.t. ADHD hanteert nog cijfers uit 2007-2009. Uitgaande van buitenlands onderzoek wordt echter geschat dat 5-6 % van de bevolking daadwerkelijk daarvan betroffen zijn. Uit huisartsen onderzoek is bekend dat in 2016 naar schatting 95.000 nieuwe gevallen van ADHD-achtige symptomen zijn geregistreerd. Bij 2 procent van de kinderen zijn die symptomen zo ernstig dat ze behandeling nodig hebben, terwijl 4 procent van de kinderen met minder ernstige symptomen te maken heeft. Op scholen wordt geschat dat 24%-27% van de scholieren ADHD -achtige symptomen heeft. Dat komt al meer overeen met het beeld, dat je op scholen daadwerkelijk ziet. Het zijn dan ook verontrustend hoge aantallen. De Gezondheidsraad stelt in 2014 nog dat het aantal kinderen en jongeren met ADHD niet toe neemt! Wel krijgen meer kinderen en jongeren de diagnose omdat de stoornis beter herkend en onderkend wordt. Ook bestaat er bezorgdheid over de stijging van behandeling met medicatie (Ritalin).
Ondanks het groeiende aantal kinderen met ADD/ ADHD is de kennis over deze (en andere aandoeningen, die met de hersenen te maken hebben) nog lang niet ver gevorderd.
Hoe krijg je nu de diagnose?
Net als bij andere aandoeningen in de hersenen zoals Autisme, Schizofrenie, Gilles de la Tourette wordt bij ADHD een diagnose gesteld niet aan de hand van medische onderzoeken, maar aan de hand van vragenlijsten en een symptoom beoordeling.
Mensen met ADHD delen dus dezelfde zichtbare symptomen of uiten vergelijkbare (afwijkende) gedragingen.
De diagnose wordt vaak gebaseerd op de omschrijving, die in het DSM5 (het diagnostisch en statistische handboek van psychiatrische aandoeningen) is vastgelegd.
Aan de hand van meerdere criteria zoals het symptoomcriterium, leeftijdscriterium, contextcriterium, beperkingscriterium en het andere stoornissen criterium wordt afgewogen of iemand ADHD heeft, of niet. Ook wordt gekeken of het gedrag zo erg is dat het het eigen functioneren, of het functioneren in de maatschappij verstoord. In de DSM5 wordt onderscheid gemaakt tussen 3 soorten ADHD. De onoplettende vorm (aandachtsdeficiëntie) ADD, de hyperactieve vorm (hyperactiviteitsstoornis) ADHD en het gecombineerde beeld.
Het DSM stelt het volgende:
“Het is aannemelijk dat bij veel jeugdigen ADHD een extreme variant is van normaal gedrag”( DSM-5)
Om het gedrag binnen de normale kaders te laten passen wordt in eerste instantie gedragstherapie voorgesteld, psycho-educatie, ouder-training, school-interventies, sociaal vaardigheidstraining, neurofeedback, dieet en alleen bij ernstige vormen van ADHD-medicatie. (Juist over het laatste punt bestaan er veel discussies)
Dat is een op zich zorgvuldig opgesteld procedure voor een aandoening waar weinig lichamelijke kenmerken van bekend zijn/waargenomen worden en daarom vooral de mentale symptomen gebruikt worden, om conclusies te trekken en een behandeling te bepalen.
Wat als deze methode veel te beperkt is, om echt iets over deze aandoening te kunnen zeggen, c.q. juist te kunnen behandelen?
Wat nou als we in de hersenen zouden kunnen kijken, in plaats van deze aandoening aan de hand van de meest voorkomende symptomen te benaderen. Zouden we dan veel vragen kunnen beantwoorden? (bestaat het, heb ik het, krijg ik een stempel opgedrukt omdat de maatschappij het storend vindt, wat doet het) en zouden we dan tot andere conclusies en een andere aanpak komen voor de behandeling van ADHD.
Als je naar sommige nieuwe inzichten kijkt, die al veel verder zijn dan de algemeen vastgestelde procedures/kennis, lijkt de huidige aanpak in sommige opzichten erop alsof wij iemand met een gebroken been beter leren lopen i.p.v. van gips te voorzien zodat de breuk kan helen, omdat wij niet weten wat er aan de hand is.
Wie de hersenen van ADD’ers en ADHD’ers naar mijn idee echt in kaart heeft gebracht is de Amerikaanse psychiater Daniel Amen.
Ik raad dan ook iedereen, die in dit thema is geïnteresseerd, het boek van Daniel Amen aan: “Healing ADD, The breakthrough Program that allows you to see and heal the 7 Types of ADD” aan.
Daniel Amen gebruikt in zijn kliniek SPECT scans om te kijken wat er in de hersenen gebeurd. Een SPECT scan (singel Photon emission computed tomography) laat 3 dimensionale beelden zien van de hersenen. In tegenstelling tot de meer bekende MRI-scan is een SPECT scan met name gericht op het inzichtelijk maken van het functioneren van het brein. Op een SPECT scan worden afwijkingen waargenomen, die op andere wijze niet zichtbaar te maken zijn. Met name de doorbloeding en activiteit zijn op de 3D-beelden leesbaar. Zo kun je zien of delen van de hersenen goed, of slecht doorbloed zijn. Als ze slecht doorbloed zijn betekent dat in dit gebied beschadigingen of ontstekingen voor disfunctioneren kunnen zorgen. Ook kun je zien welke delen van de hersenen te actief, te weinig actief of asymmetrisch actief zijn.
Wat blijkt ADD/ADHD is in de hersenen goed zichtbaar.
Gebieden van de hersenen zijn onder actief, of over actief ten opzichte van mensen zonder ADD. Dat maakt de diagnose al veel concreter en minder vaag. Mensen met AD(H)D gedragen zich anders, of kunnen zich minder goed concentreren, omdat bepaalde gebieden in de hersenen niet optimaal werken.
Misschien ontkracht dat ook de stelling in het DSM 5 dat het een extreme variant van normaal gedrag is en daarom met gedragstherapie te behandelen is.
Uit inmiddels duizenden scans van hersenen van mensen met AD(H)D heeft Amen in der loop der jaren duidelijke, terugkerende patronen van onder, of over-activiteit zichtbaar kunnen maken. Deze patronen zijn samengevat in 7 categorieën/typologieën van ADD. Dus niet 3 zoals algemeen vastgesteld. Elk gebied in de hersenen is verantwoordelijk voor een bepaalde taak. Zo is de frontale cortex verantwoordelijk voor een inschatting van passend gedrag en het remmen van impulsen. De amygdala is verantwoordelijk voor gevoelens van angst en ga zo maar door. Uit de niet optimaal werkende gebieden in de hersenen en de taken, die deze gebieden moeten vervullen, is het afwijkende gedrag verklaarbaar.
Wat zijn de 7 vormen van ADHD ADD die tot nu toe bekend zijn:
1. Klassiek ADD/ADHD:
Onoplettend, makkelijk afgeleid, ongeorganiseerd, hyperactief, onrustig en impulsief, weinig oog voor detail, heeft problemen zijn omgeving (tafel, kamer, huis) georganiseerd te houden, altijd geluiden makend/pratend, Duracell uithoudingsvermogen, andere onderbrekend, niet af kunnen wachten, vergeetachtig.
2. Onoplettend ADD (wordt vaak niet als ADD gediagnosticeerd of opgemerkt, maar als karaktertrek gezien)
Onoplettend, makkelijk afgeleid, chaotisch, dagdromer, afwezig, niet van de bank af te krijgen/lijken, lijkt apathisch, altijd te laat, vergeetachtig.
3. Overgeconcentreerd ADD (een compleet ander beeld van ADD dan wij verwachten)
Problemen met aandacht verschuiven, lijken alsof zij voor sommige dingen geen aandacht op kunnen brengen, waartegen andere dingen juist met extreem hoge concentratie uitgevoerd worden, vaak vastlopend in cirkels van negatieve gedachten, kan obsessief, overbezorgd, inflexibel zijn, gaat vaak in oppositie, argumentatief, vitterig bedillerig, in tegenstelling tot andere types vaak heel georganiseerd, lang wrok koesterend, op een spoor vastlopen en geen andere weg zien.
4. Temporaal kwab ADD
Onoplettend, makkelijk afgeleid, ongeorganiseerd, stemmingswisselingen, geheugen-problemen, moeite met gehoorde informatie verwerken, makkelijk geïrriteerd, irritatie bouwt op tot explosie volgt, soms verward, soms angstig zonder reden, hoofdpijn en buikpijn zonder aantoonbare redenen, vaak hoofdletsel in het verleden, vaak deja vues.
5. Limbisch ADD
Onoplettendheid, makkelijk afgeleid, chaotisch, melancholisch, negatief ingesteld (altijd van het slechte uitgaand) laag energieniveau, stemmingswisselingen, sociaal teruggetrokken, voelt zich vaak hopeloos, lage zelfwaardering, slaapstoornissen
6. Ring of fire
Onoplettendheid, extreem afgeleid (heel veel gedachten), makkelijk prikkelbaar/geïrriteerd, overgevoelig voor omgeving/geluiden/licht, vaak hyperverbaal (praat graag en snel), oppositioneel, cyclische stemmingswisselingen, wil vaak zijn zin doorzetten, impulsief, onvoorspelbaar, hoog tempo, angstig
7. Angstig ADD
Onoplettend, makkelijk afgeleid, chaotisch, angstig, gespannen, nerveus, conflictmijdend, gaat altijd van het slechtste uit, angstig in sociale situaties, vaak fysieke stress symptomen (hoofdpijn, buikpijn)
Dat geeft al een heel ander beeld van deze aandoening. Maar wat misschien nog veel belangrijker is, het verklaard waarom een aanpak voor al die verschillende soorten ADHD ADD niet werkt. Wat voor de een rustgevend is, maakt de andere nog angstiger en versterkt juist de symptomen.
Het is misschien ook beangstigend dat deze aandoening zo reel is, omdat je het dan ook serieus moet nemen. Het is geen gedragsstoornis, maar er is iets in de hersenen wat niet optimaal werkt, wat nu? Belangrijk punt hierbij is, dat het feit dat de omgeving er last van heeft misschien wel een motivatie vormt om iets aan te doen (positief ADHD-gedrag is getolereerd, bij negatief gedrag moet het onderdrukt worden), maar dat op den duur schade in de hersenen kan ontstaan en het daarom ook behandeld (niet onderdrukt) zou moeten worden.
Het goede nieuws is, je kunt er iets aan doen. Daarmee bedoel ik niet alleen maar symptomen onderdrukken, maar juist de hersenen optimaliseren. Daarvoor moet je echter niet alleen naar de hersenen kijken maar naar het hele lichaam. Het feit dat we zo gefocust zijn, om de oplossing van gedrags- en geheugen problemen in de hersenen te zoeken, heeft veel onderzoeken doen vastlopen en oplossingen laten uitblijven. Tijd om nog verder erin te duiken! Hier alvast een paar links voor een verdere verdieping.
Meer weten over ADHD:
Lees hier meer over ADHD helpt voeding?
Lees hier meer over welke voedingsmiddelen invloed hebben op gedrag.
Bronnen en meer informatie:
- Boek: “Healing ADD The Breakthrough Program That Allows You to See and Heal the 7 Types of ADD” Auteur: Daniel Amen
- Lezing Daniel Amen you tube
- Beelden van de brein scans van der verschillende types kun je op de web site van de amenclinic vinden.
- Een korte test om te kijken welk type ADD jij/je kind/je partner/je baas heef