(hoge bloeddruk, lage bloeddruk, atherosclerose, spataderen, TIA, herseninfarct, hersenbloeding, alzheimer)
Onze hersenen moeten worden voorzien van zuurstof, brandstof en voedingsstoffen om te kunnen werken en om te kunnen genezen, bijvoorbeeld na een hersenschudding of bij geheugenproblemen. Voor de verzorging van de hersenen met deze “basics” zijn ons hart en onze vaten mee verantwoordelijk. Zijn ons hart en onze vaten niet gezond, dan kunnen ook de hersenen niet optimaal werken. Klinkt logisch en toch verbinden we het een niet vaak met het ander.
Een beetje hoge bloeddruk, we merken het niet eens. Hele lage bloeddruk, niemand die van opkijkt, dat is toch juist fijn? Spataderen worden vaak meer als cosmetisch probleem gezien (1) en niet zo snel als teken dat een deel van de vaten (de venen) beschadigd zijn. Cholesterol verhoogd, weinig mensen die kijken naar de oorzaak, of er sprake is van tekorten bijvoorbeeld, of ontsteking, heeft iemand continu stress en maakt het lichaam daarom meer cholesterol aan? Of werkt de schildklier niet goed en is dat de oorzaak. Velen die statines gaan slikken en er verder niet meer aan denken. Zelfs bij een TIA, die ook “waarschuwingsberoerte” wordt genoemd, gaan velen vaak verder, en worden niet op gewezen wat ze kunnen doen, los van het slikken van bloedverdunners en statines om de kans op een herseninfarct te verminderen.
Blijven vaatproblemen lang onopgemerkt kunnen ze tot een hartinfarct, of herseninfarct leiden en daarmee tot een plotselinge, ingrijpende verandering. Soms zorgen vaatprobleem heel langzaam en geleidelijk voor problemen zoals bij vasculaire dementie. De verandering gaat dan niet van een dag op de andere, maar de hersenfunctie gaat stapsgewijs achteruit. Hier is het in een laat stadium vaak moeilijk, om gewoontes überhaupt noch aan te passen en komt verandering, als ze al komt echt heel laat, de schade is dan al groot en weinigen die dan nog bereid of in staat zijn om alles aan te doen om verdere achteruitgang te stoppen. Hoe voorkomen we dan dat het zover komt?
Preventie:
Over preventie wordt wel regelmatig gesproken, maar meer dan op tijd beginnen met cholesterolverlagers houd preventie vaak niet in. In een tijd waar iedereen echter de mogelijkheid heeft om zijn hartgezondheid deels zelf te monitoren, door een goede bloeddrukmeter in huis te halen, of via een app, of horloge zijn hartslag in de gaten te houden, zou je makkelijk op tijd kunnen beginnen. Voor wie nog niet begonnen is, is het begin van klachten een waarschuwing om het alsnog, per direct ermee te beginnen. Beginnen met wat? Met monitoren, met gewoontes veranderen, met gezonder leven, met op tijd aan de rem trekken. Jammer genoeg is het juist onze voorprogrammering ons alles goed praten en niet al te serieus nemen van kleine voortekenen die maken dat vaak eerst iets ingrijpendst moet gebeuren om de motivatie op te kunnen brengen om veranderingen door te voeren. Preventie en vooruitkijken ligt niet echt in onze aard.
Analyse:
Om erachter te komen hoe we beginnende problemen in de kiem kunnen smoren, moeten we eerst weten wat nodig is voor de hersenen om goed te functioneren en voor het hart en vaatsysteem. Dan moeten we kijken wat verkeerd loopt en waar we invloed op kunnen uitoefenen, om de mechanismes die tot problemen kunnen leiden, stop te zetten.
“Wat je voor je hart doet, is waarschijnlijk ook goed voor je hersenen.” Zaldy Tan, MD
Wat hebben de hersenen nodig:
Net als bij een fabriek hebben de hersenen grondstoffen nodig om te kunnen werken. Vervolgens moeten de aan- en afvoerpijpen en de pomp goed worden onderhouden en moeten afvalstoffen onschadelijk worden gemaakt, afgevoerd, of gerecycled worden.
De 4 Basics voor de hersenen zijn:
1. Zuurstof (een goede doorbloeding, longfunctie, bloeddruk, gezonde aderen, stabiele nekwervel)
2. Brandstof (zonder al te veel pieken en dalen)
3. Voedingstoffen (zoals choline uit eieren, omega 3 vetten uit vis, zwavel, B vitamines, mineralen uit groente en antioxidanten uit kleurrijke groente en fruit)
4. Reiniging en afvoer (een goed werkend lymfesysteem, voldoende slaap)
Wat moet verder op orde zijn voor de hersenen om te kunnen functioneren:
1. Een intacte bloed-hersenbarrière (gezonde bloedvaten)
2. Hormonen in balans (stress, schildklier, geslachtshormonen)
3. Een goede darmwerking (opname nutriënten) en een intacte darmwand
4. Stabiele bloedsuiker
5. Weinig oxidatieve stress
6. Geen belasting met toxische stoffen
7. Voldoende beweging
8. Optimale verzorging met voedingsstoffen
8. Geen overschot aan calorieën, antinutriënten, transvetten
Wat hebben de vaten nodig 6 “Basics” van de vaten:
1. Gezonde endotheelcellen (de binnenbekleding van de aderen)
2. Goed werkende vasodilatatie (aderverwijding, stikstofmonoxide (eNOS))
3. Genoeg antioxidanten (stoffen die het lichaam beschermen tegen oxidatieve stress)
4. Voldoende ontstekingsremmende Prostaglandine (een groep hormonen, die van belang zijn voor het reguleren van ontsteking, verwijding en vernauwing van bloedvaten, pijn en koorts)
5. Het ontbreken van triggers die de vaatwand beschadigen (cytokines, ROS, homocysteïne, zware metalen, geoxideerd LDL, sigarettenrook, luchtvervuiling, medicatie, niet bewegen, verhoogd insuline, auto-immuunziekte, hormonen tekort, ontsteking, vetcellen, pathogenen, TMAO (een bijproduct aangemaakt door sommige darmbacteriën))
6. Een goed werkende bloedstolling
Wat moet verder op orde zijn voor de vaten om te kunnen functioneren:
1. Optimale hormoonbalans (stress-, schildklier-, geslachtshormonen)
2. Een goede darmwerking (opname nutriënten) en een intacte darmwand
3. Stabiele bloedsuiker
4. Weinig oxidatieve stress, voldoende antioxidanten
5. Geen belasting met toxische stoffen
6. Voldoende beweging
7. Optimale verzorging met voedingsstoffen
8. Geen overschot aan calorieën, antinutriënten, transvetten
Kun je zien dat bijna alle factoren, die de gezondheid van je hersenen bepalen, inderdaad overlappen met de factoren die voor de gezondheid en het optimaal functioneren van je aderen van belang zijn?
Beginnen bij het begin:
Hart en vaatproblemen beginnen niet met atherosclerose (aderverkalking) en hoge bloeddruk, maar met de gezondheid van de endotheelcellen waaruit ze zijn opgebouwd (2). Atherosclerose en verhoogde bloeddruk zijn een gevolg van het niet goed werken van deze cellen veroorzaakt door een verstoorde hormoonbalans, verstoorde bloedsuiker, verstoorde darmfunctie, te weinig beweging, te veel calorieën, een bombardement met triggers en een tekort aan de stoffen die juist nodig zijn om goed te kunnen werken.
Het vasculaire systeem bestaat uit aderen met een oppervlakte van 6.5 tennisbanen als je ze uit zou spreiden. Zo een vergelijking met tennisbanen maakt pas duidelijk wat het betekent als er schade is aan dit systeem, welk een enorme oppervlakte hierbij beschadigt kan raken.
De binnenkant van de aderen worden weer gevormd uit cellen, genaamd endotheelcellen. Bij de darm heeft het belang van een goed functionerende darmbarrière (epitheelcellen) al wat meer aandacht gekregen. Bij onze vaten is de belangrijke rol van de cellen, waaruit ze zijn opgebouwd, nog onderbelicht. Vaatproblemen beginnen niet bij verhoogde cholesterolwaardes, vaatproblemen beginnen bij het achteruitgaan van de endotheelcellen. Vaatziekten en dan voornamelijk atherosclerose, is een reactie op ontsteking en letsel van deze cellen (3). Als deze cellen door een verhoging van ontstekingsstoffen, een teveel aan belastende stoffen, te veel afvalproducten, of een tekort aan vitamines, hun structuur en functie kwijt raken, dan begint een cascade aan problemen. Eenmaal op gang gekomen versterkt het effect van de achteruitgang zichzelf elke keer (feed foreward cycle). Snel ingrijpen in de eerste fase is daarom van groot belang.
Wat heeft de bloed-hersenbarrière met de vaten te maken?
De endotheelcellen maken ook onderdeel uit van de bloed-hersenbarrière. Ook al denk je het woord bloed-hersenbarrière misschien aan een soort schil rond om onze hersenen, wordt de barrière daadwerkelijk gevormd door cellen langs de vaten die de hersenen met bloed en verzorgen. Niet alleen bloed of zuurstof moet naar de hersenen worden gebracht, ook bouwstoffen, energie, antioxidanten, grondstoffen voor neurotransmitters en co-factoren voor enzymen moeten naar de hersenen worden getransporteerd. Ook hier zijn het de endotheelcellen die onze hersenen moeten beschermen tegen invloeden van buiten (toxische stoffen) en binnen (lichaamseigen stoffen die niet in de hersenen horen). Daarnaast moet deze barrière zorgen voor de opname van goede stoffen zodat de hersenen hun werk kunnen doen.
Deze poortwachtersfunctie is een belangrijke functie van het endotheel. Worden de verbindingen tussen de cellen verbroken of verliezen we zelfs endotheelcellen door ontsteking, kan de bloed-hersenbarrière “lek raken” (4). Dan kan alles binnen komen, ook al zouden we alle aderverkalking en cholesterolophoping weghalen.
De endotheelcellen hebben meerdere functies, niet alleen barrière functie.
Onderhoudsfunctie
De endotheelcellen stimuleren de aanmaak van nieuwe bloedvaten om schade te kunnen herstellen. Voor wondheling, maar ook voor herstel na een herseninfarct, is deze functie van groot belang.
Signaalfunctie
De endotheelcellen hebben ook een belangrijke signaal functie. Endotheelcellen kunnen bij bedreiging zelf cytokines aanmaken en zo meehelpen in de verdediging. Ook maken ze stikstofoxide en groeihormonen om de aderen in goede conditie te houden (endocriene functie).
Endotheelcellen registreren lokaal wat de specifieke behoeften zijn van de vaatwanden en of er sprake is van bedreiging. Afhankelijk van welk signaal ze opvangen kunnen endotheelcellen
ofwel antitrombotische (voorkomen van trombose) ofwel pro-trombotische (veroorzaken van trombose) gebeurtenissen op te roepen. Gezonde endotheelcellen zorgen ervoor dat bloedverdunnende stoffen worden aangemaakt die samenklontering van bloedplaatjes en fibrine vorming voorkomen. Werken de endotheel niet goed kunnen zij juist zorgen voor de vorming van fibrine, evenals de aanhechting en aggregatie van bloedplaatjes (stolselvorming).
Endotheelcellen kunnen echter ook pro-fibrinolytische stoffen aanmaken die fibrinolyse in gang zetten om het stolsel af te breken.
Metabole functie
Endotheel spelen ook een belangrijke rol bij het transport en de regulatie van vetzuren, lipoproteïnen, glucose en insuline (3). Via stoffen die ze afscheiden communiceren deze cellen met andere cellen in ons lichaam. Een ontregeling van de endotheelfunctie kan zo te zien niet alleen een gevolg van bepaalde problemen zijn, maar ook een mogelijke oorzaak die rechtstreeks bijdraagt tot het ontstaan van obesitas, insulineresistentie, dyslipidemie, diabetes mellitus, cognitieve stoornissen en leververvetting.
Waarom een goede doorbloeding zo belangrijk is (Zuurstof)
Komt er niet genoeg zuurstof tot in het uiteinde van ons lichaam, doordat onze bloeddruk niet goed is en we veel te weinig bewegen, dan maken de endotheelcellen geen van deze belangrijke stofjes aan en gaat de conditie van de aderen hard achteruit.
Is het endotheel eenmaal beschadigt dan leidt dat tot een herstelpoging van het lichaam. Cholesterol komt bij de plekken met beschadiging terecht en plakt vast. Witte bloedlichaampjes proberen de schade op te ruimen en veranderen in schuimcellen. Meer stofjes beginnen vast te plakken aan de schuimcellen, aderverkalking ontstaat. De bloedstroming wordt verstoord. Bloedlichaampjes en bloedplaatjes botsen tegen ophopende afzettingen. Deze beschadigen waardoor de kans op samenklontering vergroot. De cascade is in gang gezet.
Cascade: beschadiging endotheelcellen – doorlaatbare cellen cholesterol ophoping oxidatie van opgesloten LDL – bloedplaatjes worden geactiveerd leidt tot trombose – leidt tot versmalling van de aderen en/of stolsels.
Wat zorgt voor schade aan het epitheel:
1. Hoge Bloeddruk (mechanische beschadiging)
2. Verhoogd homocysteïne (5) (is een ontstekingsbevorderend tussenproduct dat zich ophoopt bij een tekort aan bepaalde B vitamines, of choline (eieren), veel mensen hebben verhoogd homocysteïne zonder het te weten, maar ook vegetariërs en veganisten (niet de eerste groep waar je aan denkt bij hart- en vaatziekten) kunnen daardoor gevaar lopen)
3. Ziekteverwekkers (pathogenen, zoals een Corona-infectie)
4. (Laaggradige) ontsteking (door bijvoorbeeld een permeabele darm, voedselintoleranties, coeliakie evt. in combinatie met endotoxemie)
5. Vrije radicalen (zorgt voor oxidatie LDL)
6. Zware metalen, (lucht)vervuiling, chemicaliën
7. Leefstijl: Sedentaire levensstijl (niet bewegen)
8. Overgewicht, of ondergewicht (6)
9. Chronische stress (7)
10. Bloedsuiker verstoring: Hyperinsulinemie, Dysglycemie, hoog gehalte aan ACEs
11. Verstoorde darmflora (8), microbioom, TMAO (9) (een stof die soms in de lever wordt aangemaakt uit TMA dat door darmbacteriën kan worden geproduceerd en die een risicofactor kan zijn voor hart- en vaatziektes)
12. Verstoorde mondflora (bloedend tandvlees)
13. Infecties (H.pylori, Herpes…) (10)
14. Tekort aan micronutriënten
15. Hormoon disbalans (geslachtshormonen, schildklierhormonen, cortisol) (11)
12. Gevoelige genen
Al deze risicofactoren die de vaten beïnvloeden en daarmee ook de hersenen kunnen gemeten worden. Ze zouden op tijd in kaart gebracht en behandeld moeten worden. In eerste instantie niet met medicatie, maar met leefstijlaanpassingen, voedingsaanpassing, stressreductie, herstel van de verstoorde systemen (darm, mond, hormonen, bloedsuiker, bloeddruk, immuunsysteem) en het aanvullende van tekorten.
Daarom mijn oproep kijk er op tijd naar, negeer de voortekenen niet, koop een bloeddrukmeter en wacht niet af tot de nr. 1 ziekte op de lijst van doodsoorzaken (12) jou treft!
Bronnen:
(1) The Role of Endothelial Dysfunction and Inflammation in Chronic Venous Disease (2018) Ricardo Castro-Ferreira et al. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0890509617308439
(2) The Vascular Endothelium and Human Diseases (2013) Peramaiyan Rajendran1 et al. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3831119/
(3) Emerging Roles of Vascular Endothelium in Metabolic Homeostasis (2018) Xinchun Pi, Liang Xie, Cam Patterson https://www.researchgate.net/publication/327694234_Emerging_Roles_of_Vascular_Endothelium_in_Metabolic_Homeostasis
(4) Permeability of the Endothelial Barrier: Identifying and Reconciling Controversies (2020) Lena Claesson-Welsh et al. https://www.cell.com/trends/molecular-medicine/fulltext/S1471-4914%2820%2930293-8#%20
(5) Homocysteine and vascular disease (1999) Graeme J Hankey, John W Eikelboomhttps://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140673698110589/fulltext
(6) Body Mass Index and Association With Cardiovascular Outcomes in Patients With Stable Coronary Heart Disease – A STABILITY Substudy (2022) Claes Held et al. https://www.ahajournals.org/doi/10.1161/JAHA.121.023667
(7) Chronic Stress, Exercise and Cardiovascular Disease: Placing the Benefits and Risks of Physical Activity into Perspective (2021) Barry A. Franklin et al. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8471640/
(8) Understanding connections and roles of gut microbiome in cardiovascular diseases (2020) E. Rajendiran, B. Ramadass, V. Ramprasath https://cdnsciencepub.com/doi/10.1139/cjm-2020-0043
(9) Gut Microbiota-Dependent Marker TMAO in Promoting Cardiovascular Disease: Inflammation Mechanism, Clinical Prognostic, and Potential as a Therapeutic Target (2019) Shengjie Yang et al Frontiers | Gut Microbiota-Dependent Marker TMAO in Promoting Cardiovascular Disease: Inflammation Mechanism, Clinical Prognostic, and Potential as a Therapeutic Target (frontiersin.org)
(10) Helicobacter pylori: a New Cardiovascular Risk Factor? (2002) Alejandra Martínez Torresa, Miguel Martínez Gaensly https://www.revespcardiol.org/en-helicobacter-pylori-new-cardiovascular-risk-articulo-13035189#:
(11) Thyroid Disease and the Heart ( 2007) Irwin Klein, Sara Danzi,https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/CIRCULATIONAHA.106.678326
(12) Heart Disease Facts https://www.cdc.gov/heartdisease/facts.htm#: